Wizyta studyjna na terenie Obszaru Metropolitalnego Barcelony

Obszar Metropolitalny Barcelony, czyli aglomeracja, która inspiruje do działania. Wizyta studyjna była okazją do bezpośredniego poznania europejskich rozwiązań z zakresu adaptacji do zmian klimatu, zrównoważonej mobilności miejskiej oraz planowania przestrzennego. To nie tylko inspiracja, ale konkretna wiedza, którą możemy wykorzystać na terenie Metropolii Poznań.

Barcelona to jedno z najbardziej innowacyjnych miast Europy, od lat wyznaczające trendy w zrównoważonym planowaniu przestrzennym, mobilności miejskiej i adaptacji do zmian klimatu. Podczas wizyty studyjnej w dniach 28 - 31 maja 2025 r. przedstawiciele samorządów Metropolii Poznań oraz pracownicy biura Stowarzyszenia mieli możliwość bezpośredniego zapoznania się z hiszpańskimi doświadczeniami i dobrymi praktykami u źródła.

Wizyta studyjna została zrealizowana i współfinansowana w ramach projektu „Wzmocnienie potencjału Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Miejskim Obszarze Funkcjonalnym Poznania”, dofinansowanego z programu Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021–2027.

Głównym celem wyjazdu było wzmocnienie kompetencji przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego w obszarach kluczowych dla współczesnej polityki miejskiej – w oparciu o praktyczne przykłady działań wdrożonych w Barcelonie i Viladecans.

Podczas tych kilku dni szukaliśmy odpowiedzi na pytania dotyczące metropolitalnych wyzwań rozwojowych:

• jak planować przestrzeń w sposób odporny na zmiany klimatu?
• jak rozwijać zrównoważoną mobilność w metropolii?
• jak angażować mieszkańców w realne współtworzenie rozwiązań?
• jak korzystać z narzędzi metropolitalnych do skutecznego zarządzania środowiskiem i infrastrukturą?

Pierwszy dzień upłynął pod znakiem przekształcania przestrzeni miejskiej w kierunku większej odporności klimatycznej i lepszej jakości życia. Uczestnicy wizyty zapoznali się z koncepcją Superilles (superbloków) – unikalnym rozwiązaniem urbanistycznym, które ogranicza ruch samochodowy i oddaje przestrzeń pieszym, rowerzystom oraz zieleni. Tego typu transformacja ulic, skwerów i placów to nie tylko odpowiedź na kryzys klimatyczny, ale też sposób na odbudowę więzi społecznych w miejskim środowisku.

Drugiego dnia uczestnicy wizyty studyjnej spotkali się z przedstawicielami Obszaru Metropolitalnego Barcelony (AMB) – jednostki odpowiedzialnej za koordynację polityk w całym obszarze metropolitalnym. Rozmowy dotyczyły integracji działań transportowych, środowiskowych i urbanistycznych na poziomie ponadlokalnym.

Obszar Metropolitalny Barcelony (AMB) został zarejestrowany w 2011 roku – czyli dokładnie w tym samym roku, gdy powstało Stowarzyszenie Metropolia Poznań. Obszar AMB powstał na bazie trzech już funkcjonujących organizacji metropolitalnych – Związku Gmin Obszaru Metropolitalnego Barcelony, Agencji Ochrony Środowiska oraz Związku Transportu Metropolitalnego. Obszar Metropolitalny zajmuje tylko 2% obszaru Katalonii, ale zamieszkuje go aż 43% mieszkańców tego regionu (3,2 mln osób).

Zaprezentowane zostały dwie inspirujące dobre praktyki:

• Renaturyzacja rzeki Llobregat – przywrócenie naturalnego charakteru rzeki zwiększyło jej funkcje retencyjne, poprawiło warunki rekreacji i stało się ważnym elementem adaptacji miasta do zmian klimatu.
• Park Collserola – wspólnie zarządzany przez kilka gmin, jest przykładem skutecznego łączenia ochrony przyrody z potrzebami mieszkańców dużej metropolii, w tym w zakresie ochrony przez zagrożeniem pożarowym.

Dzień zakończyła wizyta w Parku Güell, który posłużył jako punkt wyjścia do rozmowy o roli przestrzeni publicznej w kształtowaniu zrównoważonego miasta – łącząc przyrodę, dziedzictwo kulturowe i nowoczesne potrzeby mieszkańców.

Trzeci dzień wizyty studyjnej rozpoczął się spotkaniem w Urzędzie Miasta Barcelony, gdzie uczestnicy zapoznali się z kompleksowym podejściem miasta do przeciwdziałania skutkom zmian klimatu i zrównoważonego rozwoju przestrzennego. Przedstawiono Plan Klimatyczny Barcelony, który integruje działania w zakresie mobilności, zieleni miejskiej, gospodarki wodnej, efektywności energetycznej i partycypacji społecznej. W prezentacjach uwzględniono również konkretne projekty urbanistyczne wpisujące się w koncepcję miasta odpornego i przyjaznego mieszkańcom.

Kolejnym punktem programu była wizyta w Viladecans – mieście, które otrzymało nagrodę European Green Leaf Award 2025, przyznawaną przez Komisję Europejską miastom do 100 000 mieszkańców za wyjątkowe osiągnięcia w dziedzinie zrównoważonego rozwoju. Komisja doceniła konsekwentne i zintegrowane działania środowiskowe, w tym poprawę jakości powietrza, efektywność energetyczną budynków, ochronę zasobów wodnych oraz rozwój zrównoważonej mobilności. Istotnym elementem sukcesu Viladecans było silne zaangażowanie mieszkańców – miasto wykazało się wzorowym podejściem do partycypacji społecznej, traktując ją jako klucz do skutecznej i trwałej transformacji.

Ten dzień potwierdził, że dobrze zaprojektowane strategie klimatyczne i urbanistyczne, wspierane przez dialog z mieszkańcami, mają realny wpływ na poprawę jakości życia i zwiększenie odporności miast na przyszłe wyzwania.

Wizyta studyjna w Barcelonie była nie tylko inspiracją – stanowiła konkretny impuls do dalszego rozwoju, a zdobyta wiedza będzie wsparciem podczas naszej pracy dla mieszkańców Metropolii Poznań.

Doświadczenia z Obszaru Metropolitalnego Barcelony pomogą naszym samorządom m.in. w efektywnej realizacji kolejnych etapów projektów zintegrowanych ZIT, w tym w dziedzinach adaptacji do zmian klimatu i mobilności miejskiej.

W czasach rosnących wyzwań klimatycznych i urbanistycznych takie doświadczenia są bezcenne – ponieważ tylko dobrze zaprojektowane, zintegrowane i otwarte na mieszkańców miasta będą w stanie skutecznie reagować na zmieniające się warunki i potrzeby.